1. Το κομνήνειο καθίδρυμα
1.1. Ίδρυση και κτήτορας
Η ανδρική μονή του Χριστού Φιλανθρώπου ιδρύθηκε στα τέλη του 11ου ή στις
αρχές του 12ου αιώνα. Η ίδρυση αποδίδεται στην αυτοκράτειρα Ειρήνη
Δούκαινα, με τη συμμετοχή κατά πάσα πιθανότητα του συζύγου της Αλεξίου
Α΄ Κομνηνού. Η παράλληλη ίδρυση του άλλου καθιδρύματος της Ειρήνης, της
Παναγίας Κεχαριτωμένης (επρόκειτο για γυναικεία μονή), και η εγγύτητα
των δύο μονών –οι οποίες χωρίζονταν από έναν τοίχο– έχει οδηγήσει στο
συμπέρασμα ότι επρόκειτο για τα δύο μέρη μιας κοινής αυτοκρατορικής
χορηγίας. Το τυπικό της μονής του Χριστού Φιλανθρώπου δεν έχει διασωθεί,
αντίθετα από το τυπικό της Παναγίας Κεχαριτωμένης, στο οποίο
περιλαμβάνονται και ορισμένες λεπτομέρειες για την ανδρική μονή: Η
ύδρευση των δύο μονών ήταν κοινή· το μοναστήρι του Χριστού Φιλανθρώπου
περιλάμβανε μεταξύ άλλων έναν κήπο· το τυπικό της μονής είχε γίνει σε
τρία αντίγραφα, όπως και το τυπικό της Κεχαριτωμένης, εκ των οποίων ένα
φυλασσόταν στο αρχείο της Αγίας Σοφίας, ένα στην ίδια τη μονή και το
τρίτο το κρατούσε ο ηγούμενος.1
