Ἀρχιμ. Κυρίλλου
Τὸ συγγραφικό του ἔργο ἐκπλήσσει μὲ τὴν ἔκταση καὶ τὴν
ποικιλία τῶν θεμάτων, τὴν πολυμέρεια καὶ τὸ θεολογικό τους
βάθος. ”Ὁ ἅγιος Νικόδημος κατατάσσεται μεταξὺ τῶν
λογιωτάτων τοῦ καιροῦ του, πάντων ὑπέρτερος κατὰ τὴν
φιλοπονίαν καὶ χαλκέντερος ἀναδειχθείς, τὰ πολυάριθμα
αὐτοῦ συγγράμματα οὐκ ὀλίγον συνετέλεσαν εἰς τὴν κραταίωσιν
τῆς Ὀρθοδοξίας, ὠφελείας ἀνυπολογίστου τοῦ ἡμετέρου
Ἔθνους πρόξενα γενόμενα” (Κ. Σάθας, στὸ ”Νεοελληνική
Φιλολογία”, βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων
Ἑλλήνων (1453-18210, ἐν Ἀθήναις 1868, σελ. 626). Πραγματικά,
ὁμιλοῦμε γιὰ μία μοναδικὰ μελετηρὴ καὶ εὐρυμαθέστατη
μορφὴ ἑνὸς Ἁγιορείτου ἀσκητικοῦ μοναχοῦ.
Τὰ ἔργα του διακρίνονται σὲ θεωρητικά, μυστικά,
ἠθικὸ-ἀσκητικά, πατρολογικά, δογματικά, ἀπολογητικά,
ἑρμηνευτικά, ἁγιολογικά, ποιμαντικά, ὑμνολογικά,
ὁμιλητικά, κανονολογικά. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ἀναδείχθηκε
μέσα ἀπὸ τὸ ἔργο του σὲ κορυφαῖο κανονολόγο,
λειτουργιολόγο. Ἁγιογράφο, ἐκδότη βιβλίων, διορθωτῆ καὶ
ἐπεξεργαστῆ ἀρχαίων χειρογράφων, τὰ ὁποῖα ἀφοῦ συνέλεγε,
συνέκρινε μεταξύ τους, ἔκανε τὶς ἀπαραίτητες διορθώσεις,
συμπληρώσεις, σχολιασμούς, θεολογικὲς ἑρμηνεῖες προτοῦ νὰ
τὰ ἐκδώσει. Ἐκπλήσσει τὸ γεγονὸς ὅτι ὅλο αὐτὸ τὸ ἔργο
συνετελέσθη ὑπὸ δύσκολες συνθῆκες, μέσα σὲ βιβλιοθῆκες
μονῶν καὶ κελλιὰ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, δίχως τὶς ἀνέσεις καὶ
εὐκολίες πού διαθέτει ἕνας σύγχρονος ἐρευνητὴς-μελετητής.