Ἀκούστε τήν ὁμιλία ἐδῶ: α.
Στοχασμός, θεολογία καί ἐπιστήμη
Συνεχίζουμε, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀπό τήν Πατερική
Θεολογία τοῦ π. Ἰωάννη τοῦ Ρωμανίδη
τό κεφάλαιο «Στοχασμός
στήν Ὀρθόδοξη θεολογία».
Ἔχουμε πεῖ ὅτι ἡ θεολογία δέν εἶναι
στοχαστική ἀλλά εἶναι ἀληθινή, εἶναι
ἐμπειρική θεολογία. Στήν Ὀρθόδοξη
θεολογία ὑπάρχει ἄραγε στοχασμός; Λέει
ὁ π. Ἰωάννης «ὑπάρχει καί
στοχασμός, ὅπως ἀκριβῶς ὑπάρχει
στοχασμός καί στίς θετικές ἐπιστῆμες.
Στίς θετικές ἐπιστῆμες ὁ κάθε ἐρευνητής,
γιά νά προχωρήσει στήν ἔρευνά του,
προβάλλει συνεχῶς ὑποθέσεις καί δέν
τολμάει νά υἱοθετήσει τίς ὑποθέσεις
αὐτές καί νά τίς μεταβάλει σέ ἀξιώματα,
πρίν ἐλεγχθεῖ ἡ ὀρθότητά τους ἀπό
τήν ἐμπειρία, δηλαδή τήν ἐμπειρική
γνώση μέ βάση τίς ἐπιστημονικές
μεθόδους». Κάνει πειράματα
καί ἐπαληθεύει αὐτό πού ὑποθέτει πώς
εἶναι ἀληθινό. «Στίς
θετικές ἐπιστῆμες δέν θά μποροῦσε νά
ὑπάρξει πρόοδος, ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ
στοχασμός ἐπάνω στίς κτηθεῖσες γνώσεις.
Μέ βάση αὐτόν τόν στοχασμό οἱ ἐπιστήμονες
δημιουργοῦν θεωρίες καί προβάλλουν
ὑποθέσεις, τίς ὁποῖες ἐν συνεχεία
ἐλέγχουν μέ τήν παρατήρηση καί τό
πείραμα, ἄν εἶναι ὀρθές». Ἔχουν
κάποια δεδομένα, τά συνθέτουν μέ τή
σκέψη τους καί φτιάχνουν μιά θεωρία, ἡ
ὁποία ἑρμηνεύει, θά λέγαμε, αὐτά τά
δεδομένα πού ἔχουν. Ἀλλά θά πρέπει μετά
αὐτή τήν θεωρία νά τήν ἐπαληθεύσουν
καί μέ τό πείραμα.
«Ὁ
στοχασμός ὅμως, πού ὑπάρχει στήν
Ὀρθόδοξο Θεολογία, συνεχῶς λιγοστεύει
ὅσο κανείς προχωρεῖ στήν θεογνωσία».
Ὅσο γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος
τόν Θεό καί τά περί τοῦ Θεοῦ τόσο ὁ
στοχασμός μειώνεται, «διότι
ὁ στοχασμός αὐτός ἐλέγχεται καί
περιορίζεται συνεχῶς ὑπό τό φῶς τῆς
ἀποκαλύψεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» καί
δέν χρειάζεται πλέον ὁ ἄνθρωπος νά
στοχάζεται ἀλλά ἔχει ἐμπειρία τοῦ
Θεοῦ. «Οἱ στοχασμοί καί
οἱ ὑποθέσεις ἀντικαθίστανται ἀπό τήν
γνώση», πού βιώνει ὁ
ἄνθρωπος πού καθαρίζεται καί φωτίζεται.
«Προχωρώντας κανείς ἀπό τήν κάθαρση
στόν φωτισμό, ὁ στοχασμός μειώνεται.
Πλήρης κατάργηση τοῦ στοχασμοῦ συμβαίνει
ὅταν ὁ ἄνθρωπος φθάσει στήν θέωση,
ὅταν δηλαδή ἀντικρύσει τήν ἴδια τήν
Ἀλήθεια, ἡ ὁποία τοῦ ἀποκαλύπτεται
καί ἡ ὁποία εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός».
Μάλιστα ἐκεῖ, στήν ἐμπειρία τῆς
θεώσεως, καταργεῖται καί ἡ προσευχή,
ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος ἔχει βρεῖ αὐτό πού
ζητάει μέ τήν προσευχή του, τόν Θεό.