«Δεῖ οὖν τόν μοναχόν...Τό ἔχειν τόν τόπον τῆς οἰκήσεως ἥσυχον. Τό φεύγειν ἀεί τούς ἀνθρώπους καί ἀδιαλείπτως ἐγκαρτερεῖν ταῖς προσευχαῖς καί ταῖς ἀναγνώσεσι...» (Ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, Λόγος Ι΄)
Οἱ ἀνά τούς αἰῶνας ὑψιπέτες τοῦ πνεύματος, ὅσιοι Ἀσκητές, Ἐρημίτες καί
Ἡσυχαστές, τά "φιλέρημα τρυγόνια" τῆς Ἐκκλησίας, φλεγόμενοι ἀπό πόθο γιά
ἀφιέρωση στόν Θεό καί ἀπορρίπτοντες κάθε εἴδους ἡμίμετρα, ἔσπευσαν νά
ἀντικαταστήσουν τήν χορεία τῶν Μαρτύρων, καί ἀντί γιά τό μαρτύριο τοῦ
αἵματος νά προσφέρουν στόν Δημιουργό, «θυσίαν αἰνέσεως» , «πνεῦμα
συντετριμμένον», «καρδίαν καθαράν», «συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην»,
ἡ ὁποία καρδία, κατά τόν πόθο τους, ἔχει πάντοτε ἐνιδρυμένο τόν Θεό
μέσα της διά τῆς μνήμης Αὐτοῦ.
Στήν προσπάθεια τῆς «αἰνέσεως», τῆς «συντετριμμένης καί τεταπεινωμένης
καρδίας», ἀλλά καί τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, ἡ Ἐκκλησία, καί ἰδιαιτέρως ἡ
μοναχική της Παράδοση, διακρίνεται ἀπό μία ἀσκητική
πολυμορφία-πολυφωνία. Ἔτσι, παραλλήλως μέ τήν κοινή ἀκολουθία (τοῦ
Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν, τοῦ Ἑσπερινοῦ κτλ.) ἀναπτύχθηκαν καί διάφορα ἄλλα
τυπικά πού σκοπό τους εἶχαν εἴτε τήν ἐπιμήκυνση τῆς ἀκολουθίας εἴτε τήν
προτροπή καί παραίνεση τῶν ἡσυχαστῶν γιά ἀδιάλειπτο προσευχή. Ἔτσι,
ἔχουμε διάφορες παραινέσεις, ὑποτυπώσεις, ἀλλά καί>ναφέρονται
πρωτίστως στούς «κατά μόνας ἡσυχάζοντας», ἀλλά δευτερευόντως καί σέ κάθε
ἀγωνιστή μοναχό. Τό πιό γνωστό δεῖγμα εἶναι τό Ὡρολόγιον τοῦ «Θηκαρᾶ»,
ἀκόμη τό «Ψαλτήριον μετά τροπαρίων καί εὐχῶν, ἢτοι τύπος κελλιωτικῆς
Ἀγρυπνίας», τό «Προσευχητάριο» τοῦ παπα-Ἰωνᾶ τοῦ Καυσοκαλυβίτη, τό
«Συνταγμάτιον» τοῦ Ματθαίου Τζιγάλα, ἡ «Παραίνεσις και διδαχή πρός τούς
κατά μόνας ἡσυχάζοντας» ἡ «Ἀκολουθία Ἀσκητική τῆς ἱερᾶς ψαλμωδίας καί
προσευχῆς» κ.ἄ. .
